Veganisme

Hoe vervang je dat?

In 2020 besloten mijn partner en ik dat het tijd werd om iets aan onze leefstijl te veranderen. We waren net verhuisd en door de pandemie waren we grotendeels in ons nieuwe huis te vinden. Hierdoor hadden we meer tijd om na te denken over ons eetgedrag en de spullen die we ons huis in brachten. Na het lezen van boeken en het bekijken van documentaires werd voor ons duidelijk dat veganisme echt de meest dier- en mensvriendelijke leefstijl is.  

Maar ja… hoe begin je zoiets? Gelukkig ben ik al sinds mijn achtste vegetariër, wat betekende dat vis en vlees allang geen deel van mijn dieet meer waren. Vis en vlees zijn ook wel de meest duidelijk dieronvriendelijke producten. Je eet écht een dood dier dat geslacht is voor wat er op je bord ligt, niet een dierlijk bijproduct zoals kaas of gelatine. Wat mensen vaak niet weten is dat het maken van dierlijke bijproducten ook veel dierenleed met zich meebrengt. Aan het einde van dit artikel heb ik een paar goede boeken en documentaires opgeschreven voor als je graag meer wil weten over de vlees-, zuivel-, ei-, en honingindustrie. Ik zou er dagen over kunnen schrijven, maar ik vind het belangrijker om veganisme vanuit een positieve, effectieve kant te bekijken. Laten we dus beginnen met de basics en kijken naar het vervangen van voedingsmiddelen die we in ons dagelijks leven tegenkomen. 

Oh, en voordat ik begin: dit artikel is niet bedoeld als push voor mij om jou als lezer veganist te maken. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen zijn eigen oordelen kan maken. Ik kies ervoor om veganist te zijn, en ik heb er veel passie voor. Als jij interesse hebt in veganisme, lees dan vooral door! Zo niet, geen probleem. Blijf vooral rondneuzen op het Stadsreporters platform; er is vast een ander leuk artikel voor je.  

Vlees en vis 

Eerst even een belangrijke vraag: waarom moeten we vlees en vis eigenlijk vervangen? Over het algemeen eten mensen vlees en vis doordat het vullend is en omdat er bepaalde eiwitten, mineralen en vitaminen in zitten die wij als mens nodig hebben. In een ander artikel zal ik dieper ingaan op die eiwitten, mineralen en vitaminen, maar voor nu is de conclusie: we hebben die stoffen als mens wel nodig om gezond te kunnen leven. Gelukkig liggen er ongelofelijk veel goede vis en vleesvervangers in de schappen van de meeste winkels. De Albert Heijn heeft zelfs een hele lijn veganistische producten gemaakt genaamd Terra. De merken Vivera, Beyond Meat, De Vegetarische Slager, SoFine en Boon liggen vaak ook in de schappen. Daarnaast heeft elke winkel hun eigen merk veganistische vleesvervangers, die vaak ook wat goedkoper zijn. Het enige nadeel aan vleesvervangers is dat ze niet altijd even gezond zijn. Dat klinkt misschien gek (vegan eten is altijd gezond, toch?), maar bewerkt voedsel is niet altijd de slimste keuze voor je gezondheid.  

Om een gezondere keuze te maken kan je bijvoorbeeld je vlees en/of vis vervangen met tofu, tempeh, seitan, jackfruit, noten of bonen. Van bonen kan je trouwens zelf ook heel makkelijk vleesvervangers maken. Ik maak zelf graag kidneybonen-champignonburgers of falafel van kikkererwten.  

Kaas en zuivel 

Net als vlees en vis liggen er erg veel goede kaas- en zuivelvervangers in de schappen. De merken Alpro, Oddlygood, Oatly en ook huismerken van supermarkten hebben veel keus in verschillende soorten plantaardige melk, room, boter (margarine is trouwens ook bijna altijd plantaardig), yoghurt en kwark. Zelfs zuivelgiganten als Campina, Friesche Vlag en Chocomel hebben plantaardige varianten van hun producten gemaakt. Qua melk is er ook vaak heel veel keus. Zo kan je kiezen uit havermelk, sojamelk, erwtenmelk, kokosmelk, rijstmelk, amandelmelk, hazelnootmelk, hennepmelk en zelfs cashewmelk. Zo hoef je je, als je bijvoorbeeld een soja allergie hebt, geen zorgen te maken.  

Kaas is soms een wat lastigere optie. Plantaardige kaas lijkt soms niet genoeg op ‘echte’ kaas en smelt nogal gek, maar er zijn merken die al best goede plantaardige kaas hebben kunnen maken. Zo hebben de meeste supermarkten met hun huismerk prima plantaardige kaas, maar ook Violife, SimplyV, Wilmersburger en Willicroft zijn erg goede opties. Dit geldt niet alleen voor de gele kaasplakken die wij Nederlanders graag in de ochtend op ons brood smijten, maar ook voor alle andere kaassoorten. In de Ekoplaza liggen van onder andere de merken Jay & Joy, Dolcillo, Camelia en Cicioni plantaardige brie, geitenkaas, schimmelkaas en meer in de schappen die zó goed zijn dat je het verschil bijna niet proeft. In de meeste andere supermarkten heb je vaak ook plantaardige feta, mozzarella, Parmezaanse kaas en geraspte kaas.  

Verder is er ook plantaardige Heks’nkaas, aioli, kruidenboter, smeerkaas, vla, pudding, Magnum, Ben & Jerry’s en nog zoveel meer! Als veganist heb je tegenwoordig echt veel keus.  

Nou is het soms misschien ook fijn om een gezondere keuze te maken op het gebied van zuivel. Naast dat plantaardige zuivel vaak al beter voor jou, de dieren en het milieu is, zijn er ook meer natuurlijke opties. Zo kan je cashewnoten weken en blenden om een kazige saus te maken, of edelgistvlokken gebruiken om je eten te laten smaken naar kaas. Ook kan je plantaardige melk zelf maken.  

Dan nog een laatste tip: ga eens naar de veganistische kaasmarkt! Deze markt wordt opgezet door de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en wordt dit jaar waarschijnlijk in het najaar weer gehouden. 

Ei 

Eieren worden natuurlijk gebruikt voor een heleboel doeleinden. Van een boerenomelet naar het bindingsmiddel in je quiche. Als veganist zijn er oplossingen voor dit alles. Als eerste moet dit even gezegd worden: vaak heb je helemaal geen ei nodig om het normale resultaat te krijgen. Een goed voorbeeld hiervan zijn bijvoorbeeld pannenkoeken. We zijn gewend om een ei bij het beslag te gooien, maar dat is totaal niet nodig voor een lekkere pannenkoek.  

Als bindmiddel in gerechten waar het wel echt nodig is, wordt vaak de ‘flax egg’ gebruikt. Dit is gebroken lijnzaad gemixt met water. Als je geen lijnzaad in je huis hebt kan je voor zoete gerechten één ei vervangen door 50 gram appelmoes of een halve rijpe banaan. Voor hartige gerechten kan je één ei vervangen door 50 gram tomatenpuree, aardappelpuree of pompoenpuree, of 2 eetlepels maïzena, aardappelzetmeel of kikkererwtenmeel gemengd met 2 eetlepels water.(1) Zijden tofu wordt ook veel gebruikt in het maken van bijvoorbeeld quiche en mousse. Ikzelf gebruik vaak havermout als bindmiddel om koekjes, gebakjes of burgers te maken. 

Een goed rijsmiddel voor cake is het mixen van één eetlepel appelciderazijn met één eetlepel bakpoeder. De smaak komt niet terug in de cake, en het is een goedkope oplossing voor het krijgen van een fluffy resultaat. Om een mooie glans aan je baksels te geven is havermelk, suikerwater of jam vaak een goede vervanging van ei. 

Nou hebben we alle ei-vervangers qua bakken wel gehad, maar hoe kan je nog genieten van een roergebakken eitje in de ochtend? Dat is vrij simpel. Tofu is een geweldige ei-vervanger die zowel de textuur als de voedingsstoffen van ei nabootst. Toch smaakt tofu niet echt naar ei, maar daar is ook een simpele oplossing voor: kala namak (of: zwart zout/black salt). Kala namak is een zout dat een zwavelachtige geur en smaak heeft, precies dezelfde geur als ei. Je kan het (met wat kurkuma of kerrie om het ook de kleur van ei te maken) bij tofu doen om het als ei te laten smaken, of doe het bijvoorbeeld in een bak ijsbergsla, plantaardige kipschnitzel en plantaardige mayonaise (ik kan de Remia Mayolijn erg aanraden) en maak er een caesarsalade van! Ei was één van de dingen die ik het allermeeste miste toen ik veganist werd, maar kala namak heeft de drang om ‘echte’ ei te eten compleet gestilt.  

En dan heb ik nog een geweldige aanrader waar ik zelf ook erg blij mee ben: je hebt gewoon vegan eivervangers in de winkel liggen. Als je geen zin hebt om moeilijk te doen, probeer dan vooral de Plant B Plant based egg of de Bio Nature Vegan omelet mix. Er zijn nog tientallen opties naast deze twee! Oh, de plantaardige eiersalade en plantaardige wrap bacon & ei van de Terra bij de Albert Heijn en AH to Go zijn ook heel erg lekker. 

Honing  

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: honing is te vervangen door ahornsiroop (maple syrup), agavesiroop, rijststroop, dadelstroop en ‘normale’ suikerstroop te gebruiken. Verder ligt er gewoon plantaardige honing in de winkel! Zoals de BioToday no bee honey en Mr. & Mrs. Watson Vegan Honing. 

Nu hebben we de grote voedingsmiddelen besproken. Natuurlijk worden er alsnog veel dierlijke stoffen in producten gebruikt. Zo zit er vaak toch gelatine (makkelijk te vervangen door de plantaardige variant agar agar), garnaal (bijvoorbeeld in kroepoek en sommige borrelnootjes), bijenwas, oestersaus, melkpoeder of karmijnzuur (E120) in producten. Het is een kunst om labels snel te lezen en bepaalde niet veganistische E-nummers uit je hoofd te kennen. Hopelijk heeft dit artikel er toch voor gezorgd dat de stap naar veganisme iets minder groot is geworden. Vragen kunnen natuurlijk altijd gesteld worden, graag zelfs!  

Boeken over veganisme: 

• We Are The Weather - Jonathan Safran Foer (2020) 
• Eating Animals - Jonathan Safran Foer (2010) 
• This Is Vegan Propaganda - Ed Winters (2023) 
• Why We Love Dogs, Eat Pigs & Wear Cows - Melanie Joy (2020) 
• A Plea For The Animals - Matthieu Ricard (2018) 

Documentaires over veganisme: 

• What The Health (2017) 
• The Game Changers (2019) 
• Cowspiracy (2014) 
• Seaspiracy (2021) 
• The Ghosts in Our Machine (2013) 
• Food, Inc. (2008) 

(1): https://veganchallenge.nl/vegan-bakken-ei-vervangen-2/